እንጦጦን የቱሪስት መስህብ የማድረግ ውጥን

ባቡር መንገድ (የመኪና መንገድ) አዲስ አበባ ላይ የተጀመረው በ1894 ዓ.ም. ቢሆንም፣ በእንጦጦ ዳገት ላይ ባቡር መንገድ የተሠራው በ1897 ዓ.ም. ነው፡፡ መንገዱ ከአዲስ አበባ ተነስቶ በእንጦጦ ዳገት ላይ እየተጥመዘመዘ እስከ ማርያም ቤተክርስቲያን ድረስ በመሐንዲሱ በሙሴ ካስተኛ ተቀይሶ ዳገቱ እየተቆፈረ መደልደሉን ብላታ መርስኤ ሐዘን ወልደቂርቆስ ‹‹የዘመን ታሪክ ትዝታዬ በዳግማዊ አፄ ምኒልክ›› በሚለው መጽሐፋቸው አስፍረውታል፡፡ ‹‹ባቡር መንገድ›› የሚባለው ለመኪና ማስኬጃ እንደሚስማማ ተደርጎ ከመሠራቱ ባለፈ ባህር ዛፍም ተተክሏል፡፡ ከዚህ ቀደም በ1878 ዓ.ም. እንጦጦ ማርያም ቤተክርስቲያን የታነፀች ሲሆን፣ አፄ ምኒልክም በሥራዎቹ ላይ ይገኙ ነበር፡፡

አፄ ምኒልክ እንጦጦን ከተማ ካደረጉበት ጊዜ አንስቶ የተለያዩ ሃይማኖታዊና መንግሥታዊ እንዲሁም የግል ተቋማት ሥፍራውን ለማልማት ቢረባረቡም፣ እንጦጦ ከአዲስ አበባ ቀድማ የመቆርቆሯን ያህል አልለማችም፡፡ ከቱሪስት የምታስገኘው ገቢም እንደ ጥንታዊነቷ አይደለም፡፡ በመሆኑም የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር በእንጦጦ አረንጓዴ መቀነት የሚያርፍ፣ የጉለሌና የየካን ተራሮች የሚያካትትና ለአዲስ አበባ እንደ ታላቁ የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብ የሚቆጠር ትልቅ ፕሮጀክት ለእንጦጦ ልማት አቅዷል፡፡ ዕቅዱም የእንጦጦ፣ የጉለሌና የየካ ሰንሰለታማ ተራራዎችን ያከተተ 4,200 ሔክታር መሬትን የቱሪስት መዳረሻ ማድረግ ነው፡፡

እንጦጦና አካባቢውን የቱሪስት መዳረሻ ለማድረግ የሚያስችል ረቂቅ ስትራቴጂ ዕቅድ ተዘጋጅቶም ሰኔ 24 ቀን 2009 ዓ.ም. በቢሾፍቱ ውይይት ተደርጎበታል፡፡

በሰኔ 2009 ዓ.ም. አጋማሽ መገባደጃ ላይ የእጦጦና አካባቢውን የቱሪስት መዳረሻ ፕሮጀክት አስመልክቶ ወደ ትግበራ ከመገባቱ በፊት፣ ከታሪክ ምሁራን፣ ከሥነ ሕንፃ ባለሙያዎች በሆቴልና ቱሪዝም ዘርፍ ከተሰማሩ ተቋማትና ከከተማዋ ነዋሪዎች ጋር ውይይት ተደርጎ ሐሳቦች እንዲካተቱ እንደሚደረግ፣ የአዲስ አበባ ከንቲባና የከተማዋ ቱሪዝም ትራንስፎርሜሸን ምክር ቤት ሰብሳቢ አቶ ድሪባ ኩማ ተናግረው ነበር፡፡ በዚህም መሠረት አዲስ አበባ ከቱሪስት መስህብ የምታገኘውን ገቢ ያሳድጋል የተባለውንና በእንጦጦ ጥብቅ ደን፣ በየካ ዋሻ ሚካኤልና ጉለሌ የዕፅዋት ማዕከልን ይዞ በተራራማው 4,200 ሔክታር መሬት ላይ በሚያርፈው ፕሮጀክት ረቂቅ ስትራቴጂክ ዕቅድ ላይ የተለያዩ አስተያየቶችና ግብዓቶች ተሰጥተዋል፡፡

በአረንጓዴው የእንጦጦ ሰንሰለት የሚያርፍ የፈረስ መጋለቢያ ሥፍራ፣ የቱሪስት ማረፊያ ቦታዎች፣ የቱሪስት መረጃ መስጫ ማዕከል፣ የአዕዋፋት ዕይታ ሥፍራዎች፣ አፀደ እንስሳት፣ የአየር ላይ የኬብል መኪና ኢኮሎጂና ሪዞርቶች በስፍራው የሚገነቡ የቱሪስት አገልግሎት መስጫ ማዕከላት ናቸው፡፡

የባህል ማዕከል ግንባታ ከዕቅዶቹ አንዱ ሲሆን፣ በዚህ ሥር የፌዴሬሽን ምክር ቤት ዕውቅና የሰጣቸውን 76 የኢትዮጵያ ብሔር ብሔረሰቦች የሚወክል የባህል ማዕከል ይኖራል፡፡ የዕደ ጥበባት ማሠልጠኛ፣ ማሳያና መሸጫ ማዕከል እንዲሁም የአዲስ አበባ ማማ ይገነባል፡፡

ፕሮጀክቱ የስፖርቱን ዘርፍ ያካተተ ሲሆን፣ የመሮጫ መም፣ የመዋኛ ገንዳ፣ የአትሌቶች ዌልነስ ማዕከልና ካምፕም ይኖሩታል፡፡

የአካባቢን ተፈጥሯዊ ሀብት በመጠቀም፣ የማኅበረሰቡን ተጠቃሚነት በማረጋገጥ፣ ቅርሶችን በመጠበቅና በማልማት መካከልም ሚዛናዊ መስተጋብርን የሚፈጥር ፕሮጀክት መሆኑ ተነግሯል፡፡

አዲስ አበባ ከያዘቻቸው ስድስት ግዙፍ ፕሮጀክቶች አንዱ የሆነውን እንጦጦና አካባቢውን የቱሪስት መዳረሻ የማድረግ ፕሮጀክት፣ በረቂቅ ደረጃ በተቀመጠው መሠረት 4.8 ቢሊዮን የኢትዮጵያ ብር የሚፈጅ ሲሆን፣ ግንባታውም ከአምስት እስከ አሥር ዓመት ይወስዳል፡፡ ሥራ በጀመረ በስድስት ዓመት ውስጥ ወጪውን ይሸፍናል ተብሎ የተገመተ ሲሆን፣ በአሥር ዓመት ውስጥ ደግሞ 63 ቢሊዮን የኢትዮጵያ ብር ያስገኛል ተብሎ ይጠበቃል፡፡

በእንጦጦ አረንጓዴ ሰንሰለት ውስጥ በሚገኙት ጉለሌና የካ ክፍለ ከተሞች፣ በስተሰሜን ሴፕቴምበር 11፣ በስተደቡብ አዲስ አበባ ከተማ፣ በስተምዕራብ ፍተሻ በስተምሥራቅ የካ አባዶ ወሰኑን አድርጎ የሚሠራው የቱሪዝም ልማት፣ ለቱሪዝም ዘርፍ ቅድሚያና ትኩረት በመስጠት ከዓለም በ118ኛ፣ በመሠረተ ልማት 134ኛ፣ በተወዳዳሪነት 118ኛ፣ (ዓለም አቀፍ የኢኮኖሚ ፎረም 2016) የምትገኘውን ኢትዮጵያ፣ ደረጃ ያሻሽላል፣ በአፍሪካም በ2013 ዓ.ም. ከአምስቱ የቱሪስት መዳረሻ አገሮች አንዷ ለማድረግ ለተጀመረው ሥራ ግብዓት ይሆናል፡፡

የእንጦጦና አካባቢው የቱሪስት መዳረሻ ልማት ፕሮጀክት ጽሕፈት ቤት በ2009 ዓ.ም. ባደረገው ዳሰሳ፣ በፕሮጀክቱ በተያዙ ሥፍራዎች ጥንቸል፣ ቀበሮ፣ ሚዳቋ፣ ጦጣ፣ ጅብና ጃርት የሚገኙ ሲሆን፣ ከአዕዋፋት አቢሲኒያን ካትበርድና የሎው ፍሮንትድ ፓሮት (ብርቅዬ ዝርያዎች ናቸው)፣ 11 ብርቅዬ ሊሆኑ የተቃረቡ እንዲሁም አራት በዓለም አቀፍ ደረጃ ሥጋት ውስጥ ያሉ አዕዋፋት ይገኛሉ፡፡

ከአዕዋፋትና ከዱር እንስሳት በተጨማሪ የእንጦጦ አብዛኛው ክፍል በባህር ዛፍ ቢሸፈንም፣ የፕሮጀክት ሥፍራው በሚያርፍባቸው ስፍራዎች የአበሻ ጥድ፣ ወይራ ዛፍ፣ አልፎ አልፎ የኮሶ ዛፍ፣ የዝግባ ዛፍ፣ ባዝራ ግራር፣ አጋምና ቀጋም ይገኛሉ፡፡ ሆኖም ስፍራው ዛፍ የሞላበት ቢመስልም ውስጡ የተራቆተ በመሆኑ ፕሮጀክቱ የተጎዱ ስፍራዎችን መልሶ የማልማት፣ ባህር ዛፎችን በአገር በቀል የመተካትና አካባቢውን በደን የማልበስ ዕቅድ አለው፡፡ 

በአረጓዴ ሰንሰለት (በፕሮጀክቱ) ውስጥ የሚገኙት ክፍለ ከተሞች ጉለሌና የካ ሲሆኑ፣ በጉለሌ ሦስት፣ በየካ ስምንት ወረዳዎች ላይ ፕሮጀክቱ ያርፋል፡፡ በየካ 8,291 የግል ይዞታ (አባዎራ) 99 መንግሥታዊና ሃይማኖታዊ ተቋማት እንዲሁም 38 የቀበሌ ቤቶች በአጠቃላይም 8,428 ስፍራዎች በይዞታ ሥር ያሉ ሲሆን፣ በጉለሌ የግል 388፣ መንግሥታዊና ሃይማኖታዊ ተቋማት አራት እንዲሁም የቀበሌ ቤቶች 85 በአጠቃላይ 477 ይዞታዎች አሉ፡፡ ፕሮጀክቱም ይህንን ታሳቢ አድርጎ የሚተገበርና በመልሶ ልማቱ የሚነሱ ይዞታዎችንና ነዋሪዎን ጥቅም የሚያስጠብቅ ይሆናል፡፡

ከ12 ሺሕ በላይ ለሚሆኑ ዜጎች የሥራ ዕድል ይፈጥራል የተባለው ፕሮጀክት፣ ለልማት ተነሺዎች ቅድሚያ የሥራ ዕድሎች የሚያስገኝ ሲሆን፣ በተራራው ዙሪያ ያሉ አጎራባች ማኅበረሰቦች በሁለተኛ ደረጃ የሥራ ዕድሎች ተጠቃሚ ይሆናሉ፡፡ የፕሮጀክቱን ማኅበራዊ ዘላቂነት ለማረጋገጥም ልማቱ ከአካባቢው እሴቶች ጋር ተስማሚ ይደረጋል፡፡

አምፊቲያትርን ጨምሮ የተለያዩ ሙዚየሞችን በሚያካትተው በዚህ ፕሮጀክት፣  ከተለያዩ ተቋማት የተሰባሰቡ ባለሙያዎች በቢሾፍቱ በተካሄደው ውይይት ላይ አስተያየታቸውን ሰጥተዋል፡፡

የኦሮሚያ ባህልና ቱሪዝም ቢሮ ምክትል ኃላፊ ፕሮጀክቱ መልካም መሆኑን ገልጸው፣ ፕሮጀክቱ ከመነሻው የሚያካትታቸው ስፍራዎች እንጦጦና አካባቢው የሚል እንደነበር በማስታወስ የኦሮሚያን ወሰን መካለሎች ታሳቢ ያደረገ እንደማይመስልና ግልጽ ያልሆኑ የኦሮሚያና አዲስ አበባ ግንኙነት ባለበት ፕሮጀክቱ መፈጸሙ ችግር እንዳይፈጥር ዳግም ቢታይ የሚል ሐሳብ አቅርበዋል፡፡

አዲስ አበባ ከኦሮሚያ ጋር ያለው የወሰን ግንኙነት ሰፊ በመሆኑም ይህን ቢያገናዝብ፣ ቱሪዝም ለፍትሐዊነት ሀብት ክፍፍል ጥሩ ሚና ቢኖረውም፣ በግልጽ ፍትሐዊ የሚያስብለው የቱ ጋር ነው? ብዙ ነገሩ ከባለሀብት ጋር የተገናኘ ነው፡፡ ይህ ማኅበረሰቡን በሰፊው የሚነካ ስለሆነ በዚህ መልኩ ብናየውም ብለዋል፡፡

ባህላዊ ሙዚየሙ የታሰበው የብሔር ብሔሰቦች መንደር ነው፡፡ ነገር ግን የፌዴራል ድርሻ ምንድነው? ይህ ቢታይ የሚል ሐሳብም አቅርበዋል፡፡

በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ መምህርና የፕሮጀክቱ የቦርድ አባል ዶ/ር ሙሉጌታ ፍሰሃ፣ በተራራው ዙሪያ በአጎራባች አካባቢዎች የአካባቢ ማኅበረሰብ በልማቱ ተሳታፊ እንዲሆንና በፕሮጀክቱ ዕቅድ ከተካተቱት ኢንቫይሮመንትና ኢኮኖሚ ቀጣይነት ጎን ለጎን የባህል ቀጣይነት ወሳኝ ስለሆነ ይህ እንዲታሰብ አስተያየት ሰጥተዋል፡፡

የኢትዮጵያ ቱሪዝም ባለሙያዎች ማኅበርን ወክለው የተገኙት ዶ/ር ቴድሮስ አጥላባቸው፣ ዕቅዱን ወደ ተግባር መወለጥ መልካም ቢሆንም፣ ሥራው ትልቅ ከመሆኑ አንፃር አንዴ ከመተግበሩ በፊት ኢኮሎጂውን እያዩ መሄድ ያስፈልጋል ብለዋል፡፡ በአንድ ጊዜ ስንት ሰው ያስተናግዳል? ምን ዓይነትን አገልግሎት ይሰጣል? ሆቴል ከሆነ ይህን ያህል መኝታ፣ መዋኛ ከሆነ መተንተን አለበት ብለዋል፡፡

አካባቢውን እንደ አንድ የቱሪስት መዳረሻ ለማድረግም በስፍራው የፖሊስ፣ የጤና ፖስት፣ የባንክ አገልግሎትና ሌሎችም ከማስፈለጋቸው በተጨማሪ የሙዚቃ ጋለሪ አምፊቲያትሩ ውስጥ ሊኖር ቢችልም፣ የሙዚቃ ጋለሪ ለብቻ ያስፈልጋል፣ ቴሌስኮፕ ተደርጎ ከዋከብት የሚታይበት ስፍራም ወሳኝ ነው ተብሏል፡፡

በአካባቢ ያሉት ፕሮጀክቶች ማለትም ሔሪቴጂ ትረስት ሴቴምበር 11፣ የጉለሌ ዕፅዋት ማዕከልና ሌሎቹም ስፍራውን ለማልማት እየሞከሩ መሆኑ ተገልጾም፣ የአዲስ አበባው ፕሮጀክት ከነዚህም ጋር ተጣምሮ መሥራት እንዳለበት ሐሳብ ተሰንዝሯል፡፡

ከኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤተክርስቲያን የተገኙት ቀሲስ ሰለሞን ቶልቻ፣ ቤተክርስቲያኒቷ በፕሮጀክቱ አካባቢ አራት ቤተክርስቲያናት እንዳሏት፣ ቤተክርስቲያኒቷ ከምትሰጠው አገልግሎት ውስጥ በእንጦጦ ማርያም ምዕመኑ ከመቶ ዓመት በፊት አገልግሎት የሚያገኝበት የፀበል ቦታና የቀብር ስፍራ እንደሚገኝ ጠቁመው፣ ቦታው የቱሪስት መዳረሻ ሲደረግ ዘመናዊ የቀብር ቦታ እንዲገነባና በፀበል ቦታውም የመፀዳጃ አገልግሎት ታሳቢ እንዲደረግ ጠይቀዋል፡፡ በደርግ ጊዜ የተሠራው የእንጦጦ ሙዚየም ጠባብ ቢሆንም ብዙ ቅርሶች እንዳሉት ጠቁመው፣ እንጦጦ ማሪያም ሙዚየም በአንዴ 50 ሰው መያዝ እንደማይችል፣ የቱሪስት መስህቦችም በመጋዘን ውስጥ እንደሚገኙ ተናግረዋል፡፡ ፕሮጀክቱ እነዚህ መኖራቸውንም አውቆ ከቤተክርስቲያኒቷ ጋር ቢሠራ፣ ቤተክርስቲያኒቷ ለመተባበር ፍላጎት እንዳላትም አክለዋል፡፡

አረንጓዴውን የተፈጥሮ ሀብት ከመጠበቅ አኳያ የከተማውን መሬት ያጥለቀለቀው የፌስታልና የፕላስቲክ ውኃ መያዣ አደብ ሊበጅለት ይገባል ያሉት ቀሲስ ሰለሞን፣ ኬንያ ፌስታል ምርት ለአገር ጠንቅ ነው በሚል ማገዷን በማስታወስ፣ በአገራችን የውኃ ፕላስቲኮች ተመልሰው ጥቅም ላይ ካልዋሉ በስተቀር ፕሮጀክቱ ቢሠራ በፌስታልና በውኃ ፕላስቲክ ይበከላል፣ ለዚህ ምን ታስቧል? ሲሉም ጠይቀዋል፡፡ ቤተክርሰቲያኒቷ ለፕሮጀክቱ ድጋፏን እንደምትሰጥ፣ ፕሮጀክቱም ቤተክርስቲያኒቷ ከምትሰጠው አገልግሎት ጋር ተጣጥሞ እንዲሄድ እንጠይቃለንም ብለዋል፡፡

የኢትዮጵያ የስፔስ ሶሳይቲ ዋና ሥራ አስኪያጅ አቶ አብነት እዝራ በበኩላቸው፣ የስፔስ ሶሳይቲው ያለውን ኦብዘርቫቶሪ ቱሪስቶች ለመጎብኘት እንደሚመጡ በማስታወስ፣ አዲሱ ፕሮጀክት የተረሳውን ሳይንስና ቴክኖሎጂ በተለይ ስፔስ ሳይንስን እንደ ቱሪስት መዳረሻ ቢጠቀመውና ሳይንስና ቴክኖሎጂን የሚወክል ሙዚየም ቢሠራ መልካም ነው ብለዋል፡፡

የቱሪስት መስህብ ባህል ብቻ ከሚሆንና ዓለምም ሳይንስና ቴክኖሎጂን እየተጠየቀመው ስለሆነ፣ ፕሮጀክቱ የሳይንስና ቴክኖሎጂ ሙዚየም ቢኖረው፣ ገቢውን በ40 እና 50 በመቶ ይጨምረዋል የሚል አስተያየትም ሰንዝረዋል፡፡

ከአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ወንዞች ጽሕፈት ቤት የተገኙት አቶ ዋለልኝ ደሳለኝ ፕሮጀክቱ የቀረው ነገር እንዳለ ነው የተገለጹት፡፡ የፕሮጀክት አዋጭነት መልካም መሆኑን ገልጸው፣  ከከተማ ፕላንና ከኢንቫይሮመንት አንፃር ፕሮጀክቱ ምን ማለት ነው? የሚሉት እንዲታዩ የሚከተሉትን አንስተዋል፡፡

እንደ አቶ ዋለልኝ አዲሱ የከተማ መዋቅራዊ ፕላን 22 ሺሕ ሔክታር መሬት ለኢንቫይሮመንት ብሎ ትቷል፡፡ በዚህ ውስጥ ለአረንጓዴ ብቻ ሳይሆን ወንዝና ሌሎችም አሉ፡፡ አሁን ፕሮጀክቱ የሚያርፍበት በፕላኑ ከሰው ንክኪ ጥብቅ ተብሎ የተቀመጠ ነው፡፡ የቀረበው ፕሮፖዛል ደግሞ ጥብቅ ከተባለው ሥፍራ ሁለት በመቶ ያህል ይሸፍናል፡፡  ከምዕራብ እስከ ምሥራቅ የሚዘልቀው የእንጦጦ አረንጓዴ ቀበቶ ተራራ በብዛት ከኢንቫይሮመንት አገልግሎት ውጪ እየዋለ ነው፡፡

ቦታው የከተማዋ መተንፈሻና ከተማዋን ከጎርፍ ለመጠበቅ የሚውል መሆኑን፣ መለስ ፋውንዴሽን፣ ሔሪቴጅ ትረስትና ሌሎችም፣ ከ8,000 በላይ ነዋሪዎች በውስጡ መኖራቸውን በመጥቀስ ‹‹ይህ ፕሮጀክትና ሌሎችም ለምን እንጦጦ ላይ ብቻ ይሆናሉ? ከተማዋ በተራራ የተከበበች ነች፡፡ ለምን ሌሎች ተራሮች አይታዩም? የእንጦጦ ተራራ ለምን በፕሮጀክቶች ይታጠራል?›› የሚል አስተያየትም ሰጥተዋል፡፡

በፕሮጀክቱ የተለያዩ ዓይነት የመኝታ ክፍሎ ያሏቸው ሞቴል ወይም ሆቴልስ፣ የተራራ ሪዞርትና ኢኮ ሎጅ እንደሚኖሩ የተቀመጠ ሲሆን፣ አቶ ዋለልኝ መኝታ ክፍሎች እዚያው መኖራቸውን አልደገፉትም፡፡ በሰጡት አስተያየትም፣ ቱሪስቶች ተራራው ላይ ደርሰው፣ መስህቦችን ዓይተው መመለስ አለባቸው እንጂ አዚያው ማደር የለባቸውም፣ ሌሎች አገሮችም ይህንን ይከተላሉ ብለዋል፡፡

በአካባቢው ከዚህ ቀደም ያሉ ፕሮጀክቶች ከአዲስ አበባው ጋር እንዲተሳሰሩ፣ ሱሉልታ የአትሌቲክስ መንደር እያለ በሦስት ኪሎ ሜትር ርቀት እጦጦ ላይ መገንባቱ አዋጭ ያደርገናል ወይ? የሚልም ተነስቷ፡፡ ጎልፍ የለንም፣ ዓለም አቀፍ ቱሪስቶች የሚፈልጉት ነው፡፡ ከዓለም አቀፍ ደረጃ አንፃር አንድ ያለንም በቂ አይደለም፡፡ ይህ ቢታይም ተብሏል፡፡ ከኦሮሚያ ባህል ማዕከል የተወከሉት ባለሙያ ደግሞ፣ አዲስ አበባ እንደ ከተማ መስተዳደር ክልሎችን ወክሎ ነው የባህል ማዕከልን የሚሠራው? ወይስ ከክልል ጋር ተቀናጅቶ? የፌዴራል ሚና ውስጥ የገባ ይመስላል ብለዋል፡፡

በፕሮጀክቱ በዓለም ቅርስነት የተመዘገቡ የኢትዮጵያ ቅርሶች ይገነባሉ የሚለውንም፣ በየክልሉ ቅርሶቹ በአካል እያሉ የክልሎችን ሀብት አይሻማም ወይ? ለምሳሌ ኮንሶን፣ አክሱምንና ፋሲልን እዚህም ማምጣት መገንባት ምን ያህል አዋጭ ነው? ቱሪስቱ ቦታው ድረስ ሄዶ ማየት የለበትም ወይ? እንዴት ታዩታላችሁ?ም ብለዋል፡፡

ከኢትዮጵያ ሠዓሊያንና ቀራፂያን ማኅበር የተወከሉ ባለሙያም፣ አዲስ አበባ የኢትዮጵያና የአፍሪካ መዲና ከመሆኗ አንፃር በፕሮጀክቱ የሚሠሩ ሪዞርቶችና ሌሎችም ኢትዮጵያ ኢትዮጵያ የሚሉ እንዲሆኑ ጠይቀዋል፡፡ አብዛኛዎቹ የአገሪቱ ሆቴሎች ኢትዮጵያዊነት ስለማይታይባቸው ቱሪስቶቹ የሚገኙት በመሸታ ቤቶችና በዝቅተኛ ስፍራ መሆኑን መታዘባቸውን በመግለጽ፣ የእንጦጦው ፕሮጀክት ፈጠራ በተሞላበት እንዲሠራ፣ ተቆርቋሪነት እንዲፈጠርና ኅብረተሰቡ ለቱሪስቱ የሚናገረው ወግ መኖር እንዳለበት ተናግረዋል፡፡

ኢትዮጵያ ከ200 በላይ ባህላዊ ስፖርቶች እንዳሏት በማስታወስም፤ ከእነዚህ ለፕሮጀክቱ አመቺ የሆኑ እንዲካተቱ፣ የኢትዮጵያ ስፖርት ታሪክም ቢቃኝ የሚል ሐሳብ ተሰንዝሯል፡፡

በፕሮጀክቱ እንደ ፈረንሣዩ ኤፍል ታወር ያለ የአዲስ አበባ ማማ ተራራው ላይ ለመገንባት የታቀደ ሲሆን፣ ይህ ለገሃር አካባቢ ቢሆን የሚል አስተያየት ተሰጥቷል፡፡

ከጥንታዊት ኢትዮጵያ አርበኞችና ጀግኖች ማኅበር የተገኙት ሻምበል ዋኘው ዓባይ፣ ‹‹የአርበኞች ታሪክ የታሪክ ማኅደር ነው፡፡ ይህ በፕሮጀክቱ በሚሠራው ሙዚየም ላይ አልተካተተም፡፡ አንድ አገር ከመነሻው ማሰብ አለበት፡፡ ለቱሪዝም መስክ ገቢ የሚያስገኙ መሣሪያዎችም አሉ፤›› በማለት የጀግኖች አርበኞች ታሪክ ያለበት ሙዚየም በፕሮጀክቱ እንዲካተት ጠይቀዋል፡፡

ውይይቱን የመሩት የአዲስ አበባ ምክትል ከንቲባ አቶ አባተ ስጦታው፣ ‹‹ረቂቅ ስትራቴጂ ዕቅዱ ላይ የተለያዩ አካላትን ጨምረን ያወያየነው ያላየነውን እንድታሳዩን፣ የረሳነውን እንድታስታውሱንና ማካተት ያለብንን እንድትነግሩን ነው፤› ብለዋል፡፡ ለተነሱ ጥያቄዎችና አስተያየቶች መልስ የሰጡት የእንጦጦና አካባቢው የቱሪስት መዳረሻ ልማት ፕሮጀክት ጽሕፈት ቤት ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ህያብ ገብረፃዲቅ፣ ፕሮጀክቱ አዲስ አበባ ክልል ውስጥ ብቻ እንደሚያርፍ እስከ ሱሉልታ የሚደርሰውን የኦሮሚያ ቱሪዝም ቢሮ ቢያለማው የሚል ሐሳብ እንዳለ ተናግረዋል፡፡ የአዲስ አበባ አስተዳደር እንጦጦ፣ የካና ጉለሌ ላይ እንደሚሠራና ኃላፊነቱም በክልሉ ውስጥ በሚገኙ ሥፍራዎች መሆኑን አክለዋል፡፡

የባህል ማዕከሉን በተመለከተም፣ አዲስ አበባ ቢሠራውም የሚያለሙት ክልሎች መሆናቸውንና በዚህ ላይ ከክልሎች ጋር ውይይት እንደሚኖር አክለዋል፡፡

በአካባቢው ላይ እየሠሩ የሚገኙ ፕሮጀክቶችም ወደ ልማቱ እንደሚገቡ፣ አብረው እንደሚሠሩና ከአካባቢ ጥበቃ ጋርም የመግባቢያ ሰነድ ለመፈራረም ዝግጅት መኖሩን ተናግረዋል፡፡

በአካባቢው ያሉ ሃይማኖታዊ ተቋማት ሀብቶች በመሆናቸው፣ በስፍራው ዘመናዊ መቃብር ለማድረግ ውይይት ላይ መሆናቸውን ከቤተክርስቲያን ጋር አብረው እንደሚሠሩም አክለዋል፡፡  

የሳይንስ ሙዚየም እንዲኖር ታስቦ የነበረ ቢሆንም፣ አቃቂ አካባቢ ዘመናዊ የሳይንስ ሙዚየም ስላለ ተደጋጋሚ እንዳይሆን መተውን፣ ጎልፍ በቦሌ አካባቢ ለመሥራት በከተማዋ ማስተር ፕላን ስላለም በእንጦጦው የታሰበው መሰረዙን ተናግረዋል፡፡

የአትሌቲክስ ልዩ ሙዚየም፣ ዓባይ ልዩ ሙዚየምና ቡና ልዩ ሙዚየም እንደሚኖር፣ ተረስቶ የነበረው የአርበኞች ሙዚየምም በጥናት እንደሚገባ፣ በፕሮጀክቱ ላሊበላ፣ ጢያና ሌሎችን ቅርሶች የሚመስል መሠራቱ  ታሪኩን ለማሳየትና የቱሪስቱን ፍላጎት ለማነሳሳት እንጂ የክልሎችን ድርሻ ለመሻማት ወይም ቅርሶችን ደግሞ ለመሥራትና ለመተካት እንዳልሆነ፣ ፕሮጀክቱም ሌሎችን የመተካት ሳይሆን እንደ ማነሳሻ የማሳየት እንደሆነ አክለዋል፡፡

የአዲስ አበባ ከተማ ልዩ መለያ የሚሆን 500 ሜትር ርዝመት ያለው ማማ የሚገነባ ሲሆን፣ አናቱም የኦዳ ቅርፅ ይኖረዋል ተብሏል፡፡ በኦዳና በገዳ መካከል ልዩነት መኖሩ በውይይቱ በመነሳቱ፣ ይህን ባለሙያዎች አይተውት የሚስተካከል ይሆናል ተብሏል፡፡

የመጀመሪያ ዙር ዲዛይን ሲቀርብና ሲተች፣ የጎደሉ ሙሉ እንደሚሆኑ ለዲዛይን ሥራውና ጥናቱ ብዙ ጊዜ እንደሚሰጥና የማያዳግም ሥራ እንደሚሠራም ታክሏል፡፡

የአዲስ አበባ ባህልና ቱሪዝም ቢሮ ኃላፊ አቶ ገብረፃዲቅ ሐጎስ፣ በበኩላቸው፣ ከኦሮሚያ ድንበር ጋር ያለውን ሁኔታ አስመልክተው፣ ጥናቱ በዓለም ባንክ ድጋፍ ከባህልና ቱሪዝም ሚኒስቴር ጋር መጠናቱን፣ ለዚህም በቱሪዝም ዙሪያ ለውጥ ለማምጣት በተመረጡ አካባቢዎች ማለትም ላሊበላ፣ አክሱም፣ አዲስ አበባና አካባቢዋ በሚል መጠናቱን፣ ቢሮውም አዲስ አበባ ላይ ቅድሚያ ሊሰጠው ይገባል ብሎ የተነሳበትን እንጦጦን እንደሚያለማና በቀጣይ ሌላ ሠርተው ማኅበረሰቡን ተጠቃሚ እንደሚያደርጉ ተናግረዋል፡፡

ጥናቱ በአገር ደረጃ ሲሠራ አዲስ አበባ ብቻ ሳይሆን ኦሮሚያ ጋር የሚገናኙ የእንጦጦ አካባቢዎች ተያይዘው ተሠርተው የነበረ ቢሆንም፣ ረቂቅ ስትራቴጂክ ዕቅዱ የተዘጋጀው በጥናቱ መሠረት ሳይሆን እንጦጦ ዋሻ ሚካኤል፣ የካ አካባቢና ከጉለሌ ዕፅዋት ማዕከል አካባቢ ያሉትና አዲስ አበባ ክልል ውጥስ ብቻ የሚገኙ መደረጋቸውን፣ ገልጸዋል፡፡ ወደፊት ከወሰን ጋር ያለው መስመር ሲይዝ በሱሉልታና በሌላም በኩል ያለውን ከኦሮሚያ ክልል ጋር በጋራ ለማልማት የሚከለክል ነገር እንደሌለ በመጥቀስም፣ ከአዲስ አበባ ጀምረን ወደፊት ከኦሮሚያ የሚዋሰኑት ላይ አብሮ ለመሥራት ይቻላል ብለዋል፡፡

ከማስተር ፕላኑና ከአካባቢ ጥበቃ አንፃርም ፕሮጀክቱ የአካባቢውን ደን የሚጋፉ እንደማይሆን፣ 98 በመቶውን ደን በጠበቀ መልኩ የሚሠራ እንደሆነና በጥንቃቄ እንደሚሠራ ተናግረዋል፡፡

ዲዛይኑን በሚመለከት ከህዳሴ ግድብ ተለይቶ እንደማይታይ፣ ብዙ መታየት የሚገባቸው ጉዳዮች እንዳሉና ለዲዛይኑ በዓለም አቀፍ ደረጃ ጨረታ እንደሚወጣ ተናገረዋል፡፡

የባህል ማዕከሉን በተመለከተ አዲስ አበባ የብሔር ብሔረሰቦች መቀመጫ፣ ትንሿ ኢትዮጵያ እንደመሆኗ ይህንን የሚያሳይ የባህል ማዕከል በአገሪቱ አለመኖሩ፣ ከተማዋ በየቦታውም ለምን የባህል ማዕከል የላትም? ከተማዋ ያስፈልጋታል የሚል አስተያየት ሲሰጥ በመክረሙ የፕሮጀክቱ አንዱ አካል ተደርጓል፡፡

በማዕከሉ የሚሠሩት የቅርስ ናሙናዎች ክልሎችን የሚሸፍኑ ሳይሆኑ፣ ወደ ከተማዋ የሚገባ ቱሪስት የባህል ማዕከሉን ሲጎበኝ ሌሎች ክልሎች ያለውን ፀጋ ዓይቶ ስፍራው ለመሄድ እንዲነሳሳ የሚያደርግና የክልሎችን ተጠቃሚነት የሚደግፍ እንጂ የሚሻማ አይሆንምም ብለዋል፡፡

ይዘቱን በሚመለከት ከክልሎች ጋር በጋራ የሚመከርበት ሲሆን፣ ከፌዴሬሽን ምክር ቤት ጋር ምክክር ተጀምሯል፡፡ ፕሮጀክቱ የሁሉም ኅብረተሰብ የጋራ አጀንዳ ከተደረገ በኋላም ወደ ትግበራ እንደሚገባ አክለዋል፡፡

ኬብል ካር ውድ ነው፣ ለውጭ ሰው ነው የታሰበው፣ አገሬውስ ውድ አይሆንበትም ወይ? ተብሎ ለቀረበው ጥያቄም፣ አገሬውም የውጭውም የተሻለ መዝናኛ አካባቢ እንዲያገኝ ታስቦ የሚሠራው ነው ተብሏል፡፡

አቶ አባተ በበኩላቸው፣ ቱሪዝም ሲታሰብ ተባብሮና ተመጋግቦ እንደሆነ ገልጸው፣ ሲንጋፖር ላይ የኢትዮጵያ መስህብ እንዳለ በመጠቆም፣ ፕሮጀክቱ ለአንድ አገር ለአንድ ዓላማ ተብሎ የሚሠራ መሆኑን፣ ከወሰን ጋር ያለውን አዲስ አበባና ኦሮሚያ ተነጋግረው በጋራ እንደሚፈቱት፣ በዋናነት ተደጋግፈን ብናለማው ምንኛ አካባቢውንና አገራችንን ይጠቅማል፣ ውብ ብናደርገው መልካም ነው ብሎ ማሰብ እንደሚገባና ወሰኑ እንደማያስጨንቅ፣ ሊያስጨንቅ የሚገባው በጋራ እንዴት አልምተን፣ አካባቢውን ውብ እናድርገው፣ እንዴትስ ሕዝቡንና አገሪቷን ተጠቃሚ እናደርግ? ለሚለው መሆን እንደሚገባው አጽንኦት ሰጥተው ተናግረዋል፡፡

እንጦጦ በደን የተሸፈነ ቢመስልም ውስጡ ሲገባ 60 በመቶው የተራቆተ መሆኑን በመናገርም፣ ሥፍራውን በአረንጓዴ መሸፈን፣ የተራቆተውን ማልማት የፕሮጀክቱ አካል እንደሆነ፣ ግንባታው በሙሉ ባህላዊ እንደሚሆንና ዲዛይኑ በጥልቀት እንደሚሠራና ውይይት እንደሚደረግበት ተናግረዋል፡፡

ውይይቱን የዘጉት ከንቲባ ድሪባ ኩማ፣ ‹‹ፕሮጀክቱ ተፈጥሮ የለገሰችንን ፀጋ ወደ ተጨባጭ ጥቅም ለመቀየር የተጀመረ ነው፤›› በማለት፣ አዲስ አበባ በተራሮች የተከበበች ብትሆንም ተራሮቿና ወንዞቿ የውበትና የሥልጣኔ ምንጭ መሆን ሲገባቸው ተበክለው ይገኛሉ ብለዋል፡፡ ፕሮጀክቱንም ይህንን የሚቀለብስ፣ አዲስ አበባንና ኢትዮጵያን የቱሪስት መዳረሻ የሚያደርግና ለውጥ የሚታይበት ብለውታል፡፡  Read more here

የታክስ ግምቱና የአነስተኛ ነጋዴዎች እሮሮ

በብርሃኑ ፈቃደና በዳዊት እንደሻው

የኢትዮጵያ ገቢዎችና ጉምሩክ ባለሥልጣን በደረጃ ‹‹ሐ›› ግብር ከፋዮች ላይ ባስቀመጠው አዲስ የታክስ ምጣኔ ሳቢያ በአዲስ አበባ ከተማ አራቱም ማዕዘናት ከፍተኛ እሮሮ እየተደመጠ ይገኛል፡፡ በርካቶች በቀን ገቢ ግምት ስሌት እንዲሁም በዓመታዊ ሽያጫቸው መሠረት የተጣለው ታክስ  በየተጋነነ ነው በማለት፣ ቅሬታውን ለማቅረብ የክፍለ ከተማና የወረዳ ጽሕፈት ቤቶችን ሲያጨናንቁ ታይተዋል፡፡

ሰሞኑን በተፈጠረው በዚሁ የታክስ ግርግር ሳቢያ በርካታ ክስተቶች ተስተናግደዋል፡፡ በርካቶች ሲላቀሱ ታይተዋል፡፡ በየቀበሌው በድንጋጤ አቅላቸውን ስተው የሚዘረሩ ሰዎችም አልታጡም፡፡ ሪፖርተር በተጨባጭ ለማረጋገጥ ባይቻለውም በቦሌ ክፍለ ከተማ ወረዳ 4 ውስጥ ነዋሪ የሆኑ ግለሰብ በቀን ግምት የሦስት ሺሕ ብር ታክስ ተጥሎባቸው ከድንጋጤ ብዛት መፀዳጃ ቤት ውስጥ ሞተው እንደተገኙ የአካባቢ ሰዎች ሲናገሩ የተመደጠ፣ የሰሞኑ የመነጋገሪያ ርዕሰ ጉዳይ ሆኖ ሰንብቷል፡፡

ወ/ሮ ራሔል ስጦታው 24 ተብሎ በሚጠራው አካባቢ በምግብ ንግድ ሥራ የምትተዳደር ስትሆን፣ አምስት ጠረጴዛዎችና 17 ወንበሮችን በምትይዘው ‹‹ቁርስ ቤቷ›› በቀን ከ15 እስከ 20 እንጀራ በመሸጥ ላለፉት ሦስት ዓመታት ስትሠራ እንደቆየች ለሪፖርተር ገልፃለች፡፡ ወ/ሮ ራሔል እንደጠቀሰችው፣ እነዚህን ዓመታት ከሰዎች በመደበር የጀመረችውን ሥራ ለማደራጀትና ቤተሰቧን ለማስተዳደር ስትጣጣር ቆይታለች፡፡ እስካሁንም ገንዘብ ላበደሯት ሰዎች ዕዳዋን ለመመለስ በምትሯሯጥበት ወቅት፣ የቤት ኪራይ ስለተጨመረባት የንግድ ፈቃዷን በመመለስ ምግብ ቤቷን ለመዝጋት እየተዘጋጅ ባለችበት ወቅት አዲሱ የታክስ ዱብ ዕዳ እንደመጣባት ትናገራለች፡፡ በወር ስምንት ሺሕ ብር ኪራይ የምትከፍልበት ንግድ ቤት፣ ወደ 15 ሺሕ ብር ብር ጨምሯል በመባሏ ነበር ሥራውን ለማቆም የወሰነችው፡፡  

ወትሮውንም በወር ይህን ያህል የቤት ኪራይ እየከፈለች ስትሠራ የቆየችው የተበደረችውን ዕዳ መክፈል ግድ ስለሆነባት እንጂ፣ አቅሙ ኖሯት ሥራውን እንዳልገባችበት ገልፃለች፡፡ ከሰዎች 40 ሺሕ ብር ያህል ተበድራ፣ ሥራውን ስትጀምር የስድስት ወር ቅድሚያ ክፍያ መጠየቋ ነበር የመጀመሪያው ችግር፡፡ በብድር ካገኘችው ገንዘብ ላይ ቀናንሳ ብትከፍልም ሥራው የታሰበውን ያህል አልሆነም፡፡

በዚያም ላይ የኩላሊት በሽተኛ በመሆኗ እና እንደልቧ ጎንበስ ቀና ብላ መሥራት ባለመቻሏ፣ ሥራውን በአግባቡ ለማስኬድ መቸገሯን ጠቅሳለች፡፡ እንዲህ እየተፈተነች ባለችበት ወቅት፣ በዓመት 49 ሺሕ ብር የታክስ ዕዳ ሲመጣባት የምትጨብጠው፣ የምትይዝ የምትሆነው እንዳጣች እንባዋን እያዘራች ገልጻለች፡፡ በየዓመቱ 5,700 ብር ያህል ስትከፍል ብትቆይም ይህም ቢሆን ከአቅሟ በላይ ሆኖባት ስትፍጨረጨር መቆየቷን አስታውሳ፣ አዲስ የተጠየቀችውን የምትከፍልበት የሥራ እንቅስቃሴ እንደሌለ በመግለጽ አቤቱታ ማስገባቷንም ገልጻለች፡፡

‹‹እኔ ይህንን ያህል መክፈል አልችልም፡፡ ተቀጥሬም ሆነ እንደሌሎች ጓደኞቼ ስደት ሄጄ መሥራት አልችልም፡፡ በሽተኛ ነኝ ስላቸው እጄን ይዘው አስወጡኝ፡፡ የሚሰማን ሰው የለም፡፡ አታፍሪም ብትችይ አይደል እንዴ ይህን ያህል ጊዜ ስትሠሪ የቆየሽው? ካልቻልሽ ለምን በስድስት ወር ውስጥ አትዘጊውም ነበር፤›› እንዳሏት እሷም ‹‹ነገ የተሻለ እሠራለሁ በማለት የተሸጠው ተሽጦ የተረፈውን በልቼ ማደሬን እንጂ ትርፍ እስካሁን አላገኘሁም፡፡ እስካሁን የተሳካልኝ ነገር ቢኖር የነበረብኝን ብድር መመለስ መቻሌ ነው፤›› ያለችው ራሔል፣ ኑሮ ይባስ እየተወደደ፣ በመጣበት ወቅት ሁለት መንታ ልጆቿን ጨምሮ እናትና አባት የሌላቸው እህት ወንድሞቿን ለማስተዳደር ቀና ደፋ በምትልበት ወቅት እንዲህ ያለው ጉድ ያውም ከመንግሥት መምጣቱ ቅስሟን ከመስበር አልፎ፣ በሕይወት ተስፋ እንዳይኖራት ማድረጉን ጠቅሳለች፡፡ 

እንዲህ ያሉ ታሪኮች የተደመጡበት የዚህ ዓመት የታክስ ጉዳይ የሁሉም ሰው መነጋገሪያ ሆኖ ቀጥሏል፡፡ በርካቶች በመንግሥት ላይ ብሶታቸውን እያሰሙ ይገኛሉ፡፡ ከስድስት ዓመታት በፊትም እንዲሁ ተመሳሳይ ቅሬታዎች በመንግሥት ላይ ሲሰነዘሩ እንደነበር ይታወሳል፡፡ የአሁኑን ይበልጥ አሳሳቢ ያደረገው ግን መንግሥት ባሻሻለው የታክስ ምጣኔ መሠረት ከታችኛው ክፍል ወደ ላይ መሔድ የሚገባቸው በርካታ ግብር ከፋዮችን ለማግኘት በማሰብ፣ የታክስ መሠረቱን የማስፋት ዕርምጃው አካል እንደሆነ አስታውቋል፡፡

በመሆኑም የደረጃ ‹‹ሐ›› ግብር ከፋዮች ዓመታዊ የሽያጭ መጠን እስከ 500 ሺሕ ብር እንዲሆን በመደረጉ፣ በዚህ መደብ ውስጥ የሚገቡት ነጋዴዎች ምንም እንኳ የገቢ መጠናቸው ዝቅተኛ ነው ቢባልም መክፈል የሚገባቸው የታክስ መጠን ላይ የተደረገው ማሻሻያ ግን ከአቅማቸው በላይ መሆኑን በምሬት እያስተጋቡ ይገኛሉ፡፡

ሪፖርተር ስለዚሁ ጉዳይ ተዘዋውሮ መረጃ ካጠናቀረባቸው አካባቢዎች መካከል አንዱ ቦሌ ቡልቡላ ነው፡፡ በዚህ አካባቢ የሚገኙ አነስተኛ ነጋዴዎችም እንደሌሎቹ አካባቢዎች ሁሉ ‹‹ታክስ አንፈልም አላለንም፡፡ ለዓመታት ስንከፈል ኖረናል፡፡ የአሁኑ ግን ከሚታሰበው በላይ ቅጥ ያጣና ከምናገኘው ገቢ ጋር ፈጽሞ የማይመጣጠን ነው፤›› ያሉት በቦሌ ቡልቡላ በአነስተኛ መደብር ውስጥ ነጠላ ጫማና ሌሎችም የፕላስቲክ ውጤቶችን የሚሸጡት አቶ አበራ ተሰማ ናቸው፡፡  አቶ አበራም ሆኑ በርካታ የእሳቸው ብጤ ነጋዴዎች የጋራ ቋንቋቸው የተጣለው የገቢ ግምት የአካባቢውን እንቅስቃሴ ከግምት ውስጥ ያላስገባ እንደሆነ ይናገራሉ፡፡ በዓመት 450 ብር ሲከፍሉ የነበረው የታክስ መጠን በአዲሱ ተመን መሠረት ከፍተኛ ጭማሪ እንዲኖረው በመደረጉ ተማረዋል፡፡

ጌሾና ብቅል የሚሸጡ፣ ጉልት የሚቸረችሩ፣ የ‹‹አርከበ ሱቅ›› በሚባሉት አነስተኛ መደብሮች ልዩ ልዩ ሸቀጦችን የሚነግዱ በጠቅላላው የታክስ ግመታው ከተጣለባቸው ከ150 ሺሕ የሚጠጉ ነጋዴዎች ውስጥ አብዛኛው በመንግሥት ላይ እሮሮውን እያሰማ፣ በየወረዳው ማመልከቻ ለመስገባት ሲጣደፉ ታይተዋል፡፡ ሆኖም አብዛኞቹ ከሦስት ወር በፊት ምላሽ እንደማያገኙ እየተነገራቸው፣ ጥቂት የማይባሉትም በአግባቡ የሚያስረዳቸው በማጣት መንገላታታቸውን ሲናገሩ ተደምጠዋል፡፡

የምሁራን ምልከታ

መንግሥት አብዛኛው ከታክስ መረብ ውጭ የሆነውን ነጋዴ ብቻም ሳይሆን፣ በታክስ ሥርዓቱ ውስጥ ተካቶም ተገቢውን ታክስ አልከፈለም ብሎ ባሰበው ክፍል ላይ የተከተለው አካሔድ ከግልጽነት ጀምሮ የአተገባበር ወጣ ገባነት እንደሚታይበት ሲገለጽ ይታያል፡፡ ከዚህም በተጨማሪ ሕዝቡ እንዲዘጋጅበት የሚመጣው የታክስ ምጣኔ ድንገተኛ ከሚሆን ይልቅ ወቅቱን በጠበቀ መልኩ ካለው የኑሮ ውድነት ጋር እየተገናዘበ የሚጣል መሆን ሲገባው፣ በአንድ ጊዜ ያውም ከስድስት ዓመታት ቆይታ በኋላ እንዲህ ከፍተኛ ጭማሪ አስከትሎ መምጣቱ ተቀባይነት እንደሌለው ከሚገልጹት ባለሙያዎች መካከል አንዱ ዶ/ር ታደሰ ሌንጮ ናቸው፡፡ በኢትዮጵያ ታክስ ሥርዓት ውስጥ የዳበረ ልምድ ያላቸው ዶ/ር ታደሰ በኢትዮጵያ የታክስ ግመታ የሚካሔደበትን ሥርዓትና የሚጣለውን የግምት ታክስ መጠን ኮንነዋል፡፡

እንዲህ ያለው ሒደት በአንድ ጀምበር እንደማይከናወን፣ ይልቁንም የታክስ ግምቱ ከመቀመጡ በፊት ሰፊ የማጣራት ሥራዎች መከናወን እንደነበረባቸው አብራርተዋል፡፡ ለታክስ ግመታው የሚረዱ ሳይንሳዊ ዘዴዎች ቢተገበሩ ኑሮ የስህተት ደረጃውን ሊቀንሱት ይችሉ እንደነበር በመግለጽ፣ የታክስ ግመታው ከመደረጉ ቀደም ብሎም ከነጋዴው ማኅበሰረብ ጋር በመነጋገርና መግባባት ላይ በመድረስ ለግምት ስለሚጠቀምባቸው ዘዴዎችና የአተማመን ሒደቶች አመላካች ነጥቦችን ማብራራት ይጠበቅበት እንደነበርም ጠቅሰዋል፡፡ ‹‹በትክክል ሠርተውት ቢሆን ኑሮ ይህ ሁሉ ሰው አይቃወማቸውም ነበር፤›› ብለዋል፡፡ ይልቁንም የገቢዎችና ጉምሩክ ባለሥልጣን ዋናው ዓላማ የታክስ ገቢውን ማሳደግ ብቻ እንዳስመሰለውም ከመግለጽ አልተቆጠቡም፡፡ በመሆኑም የተከተሉት የትመና ሥርዓት ሳይንሳዊ እስካልሆነ ድረስ፣ የሕዝቡም ተቃውሞ እስከቀጠለ ድረስ ፖለቲካዊ ሚና ሊኖረው እንደሚችልም አሳስበዋል፡፡ በመሆኑም የታክስ አስተዳደሩ ባለሥልጣናት ከበላይ ስልክ ተደውሎላቸው ተዉ ሊባሉ እንደሚችሉም ከሚታየው የሕዝቡ ቅሬታና ተቃውሞ በመነሳት ግምታቸውን በማስቀመጥ መንግሥት የተመነውን የታክስ መጠን ሊያነሳ እንደሚችል ጠቅሰዋል፡፡

የተቃማዊ ፓርቲዎች መግለጫ

ሆኖም ሰሞኑን መግለጫ የሰጡት የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የታክስ ፕሮግራም ምክትል ዳይሬክተር ወ/ሮ ነፃነት አበራ፣ ሰዎች ቅሬታ ካላቸው በተናጠል እንደሚስተናገዱ ተናግረዋል፡፡ በቡድን ለሚቀርብ የትኛውም ዓይነት ጥያቄ ምላሽ እንደማይሰጥ የጠቀሱት ወ/ሮ ነፃነት፣ ታክስ ከፋዮችን በተናጠል በመገምገም የታክስ ግምቱ እንደተጣለባቸው በማስታወቅ የሚቀርብ ቅሬታ ካለም በዚሁ አግባብ ብቻ እንደሚስተናገድ ገልጸዋል፡፡

እሳቸው ይህን ይበሉ እንጂ በተናጠልም ቢሆን የሚቀርበው ቅሬታ ተገቢውን ምላሽ እንደማያገኝ ታክስ ከፋዮች እየተናገሩ ነው፡፡ ከዚህም ባሻገር አሁን ታክስ ከፋዮቹ አሁን የተጠየቁት የታክስ መጠን ሙሉውን እንዳልሆነና በመጪው በጀት ዓመት ሙሉውን መጠን መክፈል እንደሚጠበቅባቸው እየተነገራቸው በመሆኑ፣ ቅሬታቸውን እያባባሰው እንደሚገኝ ሲገልጹ ይደመጣል፡፡

የሰሞኑን የታክስ ግርግር በመንተራስ የመላው ኢትዮጵያ አንድነት ድርጅት (መኢአድ) እና ሰማያዊ ፓርቲ (ሰማያዊ) ሰኔ 29 ቀን 2009 ዓ.ም. ባወጡት መግለጫ፣ ‹‹በአዲስ አበባ ነጋዴዎች ላይ የተተመነው ከአቅም በላይ የሆነ የግብር ዕዳ እንዲሻሻል አጥብቀን እንጠይቃለን፤›› ብለዋል፡፡ በፓርቲዎቹ መግለጫ መሠረት ይህ የግብር ዕዳ ዜጎች በአገራቸው ነግደው ለማደር ያላቸውን ተስፋ የሚያሟጥጥና ለስደት የሚዳርግ ከመሆኑም በላይ በስደት የሚገኙ ወገኖችም ወደ አገር ቤት ለመመለስ ፈቃደኛ እንዳይሆኑ ከሚያደርጉ ምክንያቶች መካከል ዋነኛው እንደሚሆን እና መንግሥትም ልብ ሊለው እንደሚገባ አሳስበዋል፡፡

በተጣለባቸው ከፍተኛ የግብር ጫና ምክንያት የንግድ ፈቃድ ለመመለስና ከሥራ ለመውጣት የጠየቁ ነጋዴዎች እስከ ጥቅምት ወር 2010 ዓ.ም. ድረስ መመለስ እንዳይችሉ መከልከላቸውን ፓርቲዎቹ ተቃውመው፣ መመለስ ቢችሉ እንኳ ሥራ ካቆሙበት ጊዜ ጀምሮ ንግድ ፈቃዳቸውን እስከመለሱበት ጊዜ ድረስ ያለውን የገቢ ግብር በአዲሱ ተመን መሠረት መክፈል እንዳለባቸው መቀመጡንም ኮንነዋል፡፡ በመሆኑም መኢአድና ሰማያዊ የመንግሥትን ድርጊት በማውገዝ ባለአራት ነጥብ የአቋም መግለጫውን ይፋ አድርገዋል፡፡

ምንም እንኳ ነጋዴዎቹም ሆኑ የፖለቲካ ፓርቲዎቹ ምሁራንም ጭምር የመንግሥትን የግምት ታክስ አሠራር ቢቃወሙም፣ መንግሥት ግን ሊከፈለው የሚገባ በርካታ ገንዘብ እንደሚገኝ አስታውቋል፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማርያም ደሳለኝ ሰኔ 30 ቀን 2009 ዓ.ም. በፓርላማ መዝጊያ ንግግራቸው፣ ይህ የታክስ አሠራር እንደሚቀጥል ቆፍጠን ባለመንገድ አስታውቀዋል፡፡

በሚቀጥለው በጀት ዓመት መንግሥት ከከተማው ታክስ ከፋዮች እንደሚሰበስብ ያስታወቀው የታክስ መጠን 26 ቢሊዮን ብር ነው፡፡ ባለፈው በጀት ዓመት ባለሥልጣኑ የሰበሰበው መጠን 129.6 ቢሊን ብር ሲሆን ከዕቅዱ የ18 ቢሊን ብር ያህል ቅናሽ ያሳየ መጠን እንደሆነም አስታውቋል፡፡ አብዛኛውን አገሪቱን የልማት ወጪዎች በራስ አቅም ለመሸፈን ባለው አቋም መሠረት 80 በመቶ ያህል ወጪዎቹን በዚሁ አግባብ ከአገር ውስጥ ምንጮች ለመሸን እንደቻለም ሲገልጽ ይደመጣል፡፡ ይሁንና አሁንም ድረስ በታክስ መረብ ውስጥ ያልተካተተ ሰፊ የንግድ ማኅበሰረብ እንደሚገኝ ሲገልጽ ዋናው መደበቂያ ደግሞ የደረጃ ‹‹ሐ›› ግብር ከፋዮች ውስጥ የሚገኙት እንደሆኑ አስታውቋል፡፡ ከዘጠኝ ሺሕ ያላነሱ ነገር ግን ከፍተኛ ግብር ከፋይ መሆን የሚገባቸው ነጋዴዎች እንደሚገኙ መንግሥት ያምናል፡፡

በሌላ በኩል ከተቀጣሪዎች የሚሰበሰበው የታክስ መጠን ከፍተኛ የመሆኑን ያህል ከነጋዴው የሚገኘው ከሚጠበቀው ይልቅ አነስተኛ መሆኑ ብቻም ሳይሆን አብዛኛው ኅብረሰተብ ታክስ የመክፈል ልማድ ባለማዳበሩ ችግሮች እንደሚከሰቱ ይገልጻል፡፡ ምንም እንኳ መንግሥት በግምት የሚጣለውን የታክስ ሥርዓት እንደማያምንበት ከዚህ ቀደም ቢያስታውቅም፣ አማራጭ ስሌለው ግን ይህንኑ መንገድ እንደተከተለም ይጠቅሳል፡፡

ይህም ሆኖ ባለሥልጣኑ ታክስ ከፋዩ ‹‹ባመነው ልክ ይክፈል፤›› የሚል አሠራር እንደሚከተል በዚሁ አግባብም ታክስ እንደሚያስከፍል ቢናገርም፣ በተግባር ግን ልምድ የሌላቸው ገማቾችን በየመደብሩ በማሰማራት ግምት ማውጣቱ ሲኮነን ቆይቷል፡፡ ከስድስት ዓመታት በፊት እንደተደረገው ዘንድሮም ተመሳሳዩ አካሔድ የተተገበረ ሲሆን፣ የዘንድሮው ግን ሁለት ጊዜ እንደተካሔደ ይታወቃል፡፡ በመጀመሪያው ዙር የተደረገው ግመታ ተቀባይነት በማጣቱ በድጋሚ እንዲገመት የተደረገበት አግባብም በአብዛኛው ነጋዴ እሮሮ እንዲነሳበት ምክንያት ሆኗል፡፡ Read more here

ቴዲ አፍሮ በሚሊኒየም አዳራሽ ለሚያዘጋጀው ኮንሰርት የመንግሥትን ይሁንታ እየጠበቀ ነው

ታዋቂው ድምፃዊ ቴዎድሮስ ካሳሁን (ቴዲ አፍሮ) ‹‹ኢትዮጵያ›› የተሰኘውን አልበም ካወጣ በኋላ፣ በአዲስ አበባ ከተማ ሚሊኒየም አዳራሽ የመጀመርያውን ኮንሰርት ለማቅረብ የመንግሥትን ይሁንታ እየጠበቀ ነው፡፡

ድምፃዊው ጳጉሜን 5 ቀን 2009 ዓ.ም. ለአዲስ ዓመት ዋዜማ የሙዚቃ ዝግጅቱን ለማቅረብ መዘጋጀቱን፣ ማኔጀሩ አቶ ጌታቸው ማንጉዳይ ለሪፖርተር ገልጸዋል፡፡

ኮንሰርቱን አልበሙን ያከፋፈለው ኩባንያ ጆይ ኤቨንትና ፕሮሞሽን ኩባንያ ከኤፕላስ ኤቨንትና ፕሮሞሽን ኩባንያ ጋር በጥምረት የሚያዘጋጁት መሆኑን፣ ጆይ ኤቨንት የሚሊኒየም አዳራሽን ከሚያስተዳድረው አዲስ ፓርክ ጋር ስምምነት ላይ መድረሱን ለማወቅ ተችሏል፡፡

ጆይ ኤቨንት ኮንሰርቱን ለማዘጋጀት የሚያስችል ዕውቅና ለማግኘት ለአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ከንቲባ ጽሕፈት ቤት ለሰላማዊ ሠልፍና ስብሰባ ፈቃድ ማሳወቂያ ክፍል ጥያቄ ማቅረቡም ታውቋል፡፡

የአዲስ ፓርክ ዴቨሎፕመንትና ማኔጅመንት ኩባንያ የማርኬቲንግና የሰው ኃይል መምርያ ኃላፊ አቶ ስለሺ ለማ፣ ሰኔ 2 ቀን 2009 ዓ.ም. ለከንቲባ ጽሕፈት ቤት በጻፉት ደብዳቤ ለአዲስ ዓመት ዋዜማ የሙዚቃ ኮንሰርት በሚሊኒየም አዳራሽ ለማካሄድ ፕሮግራም መያዙን ገልጿል፡፡ ‹‹ለፕሮግራሙ ተገቢው ትብብር ይደረግለት ዘንድ እንጠይቃለን፤›› በማለት አቶ ስለሺ በጻፉት ደብዳቤ ጠይቀዋል፡፡

የአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር ከንቲባ ጽሕፈት ቤትና የካቢኔ ጉዳዮች ኃላፊ አቶ አሰግድ ጌታቸው የኮንሰርት ጥያቄ መቅረቡን ለሪፖርተር አረጋግጠው፣ ነገር ግን ከሚመለከተው አካል ጋር ንግግር ከተደረገ በኋላ ምላሽ እንደሚሰጡ አስታውቀዋል፡፡

ለዚህ ኮንሰርት ቴዲ አፍሮ 1.8 ሚሊዮን ብር እንደሚከፈለው፣ ለሚሊኒየም አዳራሽ የዕለቱ ዝግጅት ኪራይ 1.2 ሚሊዮን ብር ክፍያ ለመፈጸም ስምምነት ላይ መደረሱን ምንጮች ተናግረዋል፡፡

ቴዲ አፍሮ የአዲስ አበባውን ኮንሰርት ካካሄደ በኋላ በሐዋሳ፣ በጎንደርና በመቀሌ ተጨማሪ ኮንሰርቶችን እንደሚያካሂድ ከስምምነት ላይ መድረሱን ለማወቅ ተችሏል፡፡

‹‹ኢትዮጵያ›› የተሰኘውን አልበም ጨምሮ አራት አልበሞቹን ለአድማጮች አቅርቧል፡፡ ከአልበም በተጨማሪ በርካታ ነጠላ ዜማዎችን በተለያዩ ጊዜያት ያቀረበ ሲሆን፣ ሥራዎቹ በአድናቂዎቹ ዘንድ ከፍተኛ ተቀባይነት እንደነበራቸው ይታወቃል፡፡    Read more here

What went down at AU summit

DORIS KASOTE, Lusaka

THE host country was Ethiopia, and the event was the 29th African Union (AU) summit that brought together heads of state and government to deliberate on various issues concerning the continental body.

The AU was established on May 26, 2001 in Addis Ababa, Ethiopia, and launched on July 9, 2002 in South Africa, replacing its forerunner, the Organisation for African Unity (OAU).

The 29th AU summit was held under the theme ‘Harnessing demographic dividend through investments in youth’.

President Lungu was among the several heads of state that attended the summit. The President had a busy schedule that included attending the summit where he made presentations on two reports in addition to side meetings.

The two reports were the Master Plan on Stopping Arms Flowing into Africa by 2020 while the other report was on the Campaign to End Child Marriages.

President Lungu is the African champion on ending child marriage.

Chief Chikwanda of the Bemba people of Mpika, who also attended the summit, commended President Lungu for his efforts in fighting child marriages and called on other African leaders to follow suit for the fight to be won.

And in his report to the AU as chairperson of the peace and security committee, President Lungu reported that although there is progress in meeting some of the expectations of the road map, much more needs to be done.

He urged all members, the civil society and co-operating partners to continue propelling the AU’s efforts to attain Africa’s goal of being a peaceful and prosperous continent by 2020.

On conflicts on the continent, President Lungu told a European Union (EU) delegation during bilateral talks that there is need to learn from countries that have experienced tension.

He also noted that African democracy is incomparable to that practised by nations which have been under democratic rule for years.

However, Zambia has been recognised for its efforts to uphold the tenets of democracy, according to the AU election observer mission final report.

Minister of Foreign Affairs Harry Kalaba disclosed that the AU election observer mission declared last year’s general elections in Zambia as free and fair.

Mr Kalaba said the report, which was released during a closed session stated that Zambia held the elections in a peaceful and professional manner.

The AU election observer mission report also hailed the Electoral Commission of Zambia (ECZ) for enhancing its independence and transparency in the conduct of elections.

“Following the release of the report, it’s time to move on and the debate over elections needs to come to an end,” he said.

Summing it up, President Lungu said: “Democracy simply means accepting the rules, abiding by the rules and when a verdict is given, accept it and wait for another bout.”

And in line with the theme for the summit, AU chairperson Alpha Conde said there is need to invest in the youth as they make up 70 percent of the population.

Mr Conde, who is also President of Guinea, said leaders need to inculcate a sense of responsibility and decision-making in the youth.

And United Nations deputy secretary-general Amina Mohammed said the focus on youth is a reminder of creating a better world for the next generation.

 “We must never stop building bridges towards one another, overcoming broken promises on both sides by fortifying them to bear the weight of the expectations we have for one another, and that the world has for us,” she said.

Meanwhile, during the open session of the summit, AU Committee of 10 (C10) group chairperson President Ernest Koroma of Sierra Leone commended President Lungu and other heads of State for attending the Malabo summit.

The AU summit in Addis Ababa, Ethiopia, was called to follow up on the C10 summit held in Malabo, Equatorial Guinea, in May this year.

The committee is tasked to spearhead the AU’s quest for reforms in the United Nations Security Council.

“Let me thank the presidents of Zambia, Namibia, Equatorial Guinea and Congo, who themselves attended the summit in Malabo and made valuable contributions to the meeting,” President Koroma said.

When all was said and done, President Lungu described the summit as worthwhile because countries shared their experiences. Read more here

Ethiopia must allow protest probe, end crackdown: 38 E.U. MPs pile fresh pressure

Thirty-eight Members of the European Parliament (MEPs) have piled renewed pressure on the European Union to voice concern about the political situation in Ethiopia.

In a letter with the subject, ‘EU response to the human rights situation in Ethiopia,’ and addressed to the European Union (E.U.) High representative for Foreign Affairs, Federica Mogherini, the MEPs called for action to be taken relative to 2016 protest crackdown in three states of the country.

They also asked for action on ‘‘the continuing systematic sexual violence against ethnic minority women across the country, as well as the case of a British citizen, Andy Tsege, currently held on death row.’‘

This report is highly controversial for significant reasons: not only does it underestimate the number of casualties, but it also considers the security measures taken as mostly ‘fair and proportional.'

The letter issued in Brussels and dated July 7, 2017; bemoaned how the government had flatly refused to allow an independent probe into the protests but to rather stick to a government led inquiry they described as ‘highly controversial for significant reasons.’

“Instead, the Ethiopian Human Rights Commission (EHRC), whose impartiality is questionable, released on 18 April 2017 the findings of its own inquiry. This report is highly controversial for significant reasons: not only does it underestimate the number of casualties, but it also considers the security measures taken as mostly ‘fair and proportional,” the letter read.

On the subject of the UK citizen currently on death row, the letter said: ‘‘Andy Tsege, a UK citizen and father of three from London. Andy is a campaigner who had previously addressed the European Parliament on the need for freedom and democratisation in Ethiopia.

‘‘In June 2014 he was kidnapped and rendered to Ethiopia as part of the Ethiopian Government’s crackdown on political opponents and civil rights activists.

‘‘Andy was held in secret detention in solitary confinement for over a year. He faces a sentence of death for his opposition to the Ethiopian regime, which was handed down in absentia while he was living in London. We call on you to do all you can to secure Andy’s return to his family in the UK.’‘

In May this year, the Ethiopian government formally responded to a resolution passed by MEPs condemning the country’s human rights situation and what it called ‘political persecution.’

The response was carried in a communique issued by the Embassy of Ethiopia in Brussels, Belgium – the seat of the European Union.

The response titled ‘‘The EP Resolution on Ethiopia lacks understanding on important issues,’‘ tackled five major areas chiefly amongst them, the arrest of leading opposition figure, Dr. Merera Gudina, the state of emergency and Ethiopia’s internal probe into protest deaths.

The two other areas were on the human right situation and finally on the political space. The authorities insisted that the country was making headway with wide-ranging reforms, which needed the support of the MEPs and not their criticisms.

Ethiopia said it was disappointed that the MEPs failed to recognize that the government had opened talks with 17 opposition parties and had also launched its second National Human Rights Action Plan as part of efforts to deepen its democratic credentials.

The government has yet to comment on the resolution by 14 United States Senators who are also calling for the opening of the democratic space and respect for human rights.Read more here